‘‘โมหา สพฺเพ ปหีนา เม, ภวตณฺหา ปทาลิตา;

วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ

… นทีกสฺสโป เถโร…ฯ

7. คยากสฺสปตฺเถรคาถา

[345]

‘‘ปาโต มชฺฌนฺหิกํ สายํ, ติกฺขตฺตุํ ทิวสสฺสหํ;

โอตริํ อุทกํ โสหํ, คยาย คยผคฺคุยาฯ

[346]

‘‘‘ยํ มยา ปกตํ ปาปํ, ปุพฺเพ อญฺญาสุ ชาติสุ;

ตํ ทานีธ ปวาเหมิ’, เอวํทิฏฺฐิ ปุเร อหุํฯ

[347]

‘‘สุตฺวา สุภาสิตํ วาจํ, ธมฺมตฺถสหิตํ ปทํ;

ตถํ ยาถาวกํ อตฺถํ, โยนิโส ปจฺจเวกฺขิสํ;

[348]

‘‘นินฺหาตสพฺพปาโปมฺหิ, นิมฺมโล ปยโต สุจิ;

สุทฺโธ สุทฺธสฺส ทายาโท, ปุตฺโต พุทฺธสฺส โอรโสฯ

[349]

‘‘โอคยฺหฏฺฐงฺคิกํ โสตํ, สพฺพปาปํ ปวาหยิํ;

ติสฺโส วิชฺชา อชฺฌคมิํ, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

… คยากสฺสโป เถโร…ฯ

8. วกฺกลิตฺเถรคาถา

[350]

‘‘วาตโรคาภินีโต ตฺวํ, วิหรํ กานเน วเน;

ปวิฏฺฐโคจเร ลูเข, กถํ ภิกฺขุ กริสฺสสิฯ

[351]

‘‘ปีติสุเขน วิปุเลน, ผรมาโน สมุสฺสยํ;

ลูขมฺปิ อภิสมฺโภนฺโต, วิหริสฺสามิ กานเนฯ

[352]

‘‘ภาเวนฺโต สติปฏฺฐาเน, อินฺทฺริยานิ พลานิ จ;

โพชฺฌงฺคานิ จ ภาเวนฺโต, วิหริสฺสามิ กานเนฯ

[353]

‘‘อารทฺธวีริเย ปหิตตฺเต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม [อารทฺธวีริโย ปหิตตฺโต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกโม (สี.)];

สมคฺเค สหิเต ทิสฺวา, วิหริสฺสามิ กานเนฯ

[354]

‘‘อนุสฺสรนฺโต สมฺพุทฺธํ, อคฺคํ ทนฺตํ สมาหิตํ;

อตนฺทิโต รตฺตินฺทิวํ, วิหริสฺสามิ กานเน’’ติฯ

… วกฺกลิตฺเถโร…ฯ

9. วิชิตเสนตฺเถรคาถา

[355]

‘‘โอลคฺเคสฺสามิ เต จิตฺต, อาณิทฺวาเรว หตฺถินํ;

น ตํ ปาเป นิโยเชสฺสํ, กามชาล [กามชาลํ (สฺยา.)] สรีรช [สรีรชํ (สฺยา. ก.)]ฯ

[356]

‘‘ตฺวํ โอลคฺโค น คจฺฉสิ [น คญฺฉิสิ (ปี)], ทฺวารวิวรํ คโชว อลภนฺโต;

น จ จิตฺตกลิ ปุนปฺปุนํ, ปสกฺก [ปสหํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปาปรโต จริสฺสสิฯ

[357]

‘‘ยถา กุญฺชรํ อทนฺตํ, นวคฺคหมงฺกุสคฺคโห;

พลวา อาวตฺเตติ อกามํ, เอวํ อาวตฺตยิสฺสํ ตํฯ

[358]

‘‘ยถา วรหยทมกุสโล, สารถิ ปวโร ทเมติ อาชญฺญํ;

เอวํ ทมยิสฺสํ ตํ, ปติฏฺฐิโต ปญฺจสุ พเลสุฯ

[359]

‘‘สติยา ตํ นิพนฺธิสฺสํ, ปยุตฺโต เต ทเมสฺสามิ [ปยตตฺโต โวทเปสฺสามิ (สี.)];

วีริยธุรนิคฺคหิโต, น ยิโต ทูรํ คมิสฺสเส จิตฺตา’’ติฯ

… วิชิตเสโน เถโร…ฯ

10. ยสทตฺตตฺเถรคาถา

[360]

‘‘อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;

อารกา โหติ สทฺธมฺมา, นภโส ปถวี ยถาฯ

[361]

‘‘อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;

ปริหายติ สทฺธมฺมา, กาฬปกฺเขว จนฺทิมาฯ

[362]

‘‘อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;

ปริสุสฺสติ สทฺธมฺเม, มจฺโฉ อปฺโปทเก ยถาฯ

[363]

‘‘อุปารมฺภจิตฺโต ทุมฺเมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;

น วิรูหติ สทฺธมฺเม, เขตฺเต พีชํว ปูติกํฯ

[364]

‘‘โย จ ตุฏฺเฐน จิตฺเตน, สุณาติ ชินสาสนํ;

เขเปตฺวา อาสเว สพฺเพ, สจฺฉิกตฺวา อกุปฺปตํ;

ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺติํ, ปรินิพฺพาตินาสโว’’ติฯ

… ยสทตฺโต เถโร…ฯ

11. โสณกุฏิกณฺณตฺเถรคาถา

[365]

‘‘อุปสมฺปทา จ เม ลทฺธา, วิมุตฺโต จมฺหิ อนาสโว;

โส จ เม ภควา ทิฏฺโฐ, วิหาเร จ สหาวสิํฯ

[366]

‘‘พหุเทว รตฺติํ ภควา, อพฺโภกาเสตินามยิ;

วิหารกุสโล สตฺถา, วิหารํ ปาวิสี ตทาฯ

[367]

‘‘สนฺถริตฺวาน สงฺฆาฏิํ, เสยฺยํ กปฺเปสิ โคตโม;

สีโห เสลคุหายํว, ปหีนภยเภรโวฯ

[368]

‘‘ตโต กลฺยาณวากฺกรโณ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก;

โสโณ อภาสิ สทฺธมฺมํ, พุทฺธเสฏฺฐสฺส สมฺมุขาฯ

[369]

‘‘ปญฺจกฺขนฺเธ ปริญฺญาย, ภาวยิตฺวาน อญฺชสํ;

ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺติํ, ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโว’’ติฯ

… โสโณ กุฏิกณฺณเถโร…ฯ

12. โกสิยตฺเถรคาถา

[370]

‘‘โย เว ครูนํ วจนญฺญุ ธีโร, วเส จ ตมฺหิ ชนเยถ เปมํ;

โส ภตฺติมา นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสฯ

[371]

‘‘ยํ อาปทา อุปฺปติตา อุฬารา, นกฺขมฺภยนฺเต ปฏิสงฺขยนฺตํ;

โส ถามวา นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสฯ

[372]

‘‘โย เว สมุทฺโทว ฐิโต อเนโช, คมฺภีรปญฺโญ นิปุณตฺถทสฺสี;

อสํหาริโย นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสฯ

[373]

‘‘พหุสฺสุโต ธมฺมธโร จ โหติ, ธมฺมสฺส โหติ อนุธมฺมจารี;

โส ตาทิโส นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสฯ

[374]

‘‘อตฺถญฺจ โย ชานาติ ภาสิตสฺส, อตฺถญฺจ ญตฺวาน ตถา กโรติ;

อตฺถนฺตโร นาม ส โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธมฺเมสุ วิเสสิ อสฺสา’’ติฯ

… โกสิโย เถโร…ฯ

ปญฺจกนิปาโต นิฏฺฐิโตฯ

ตตฺรุทฺทานํ –

ราชทตฺโต สุภูโต จ, คิริมานนฺทสุมนา;

วฑฺโฒ จ กสฺสโป เถโร, คยากสฺสปวกฺกลีฯ

วิชิโต ยสทตฺโต จ, โสโณ โกสิยสวฺหโย;

สฏฺฐิ จ ปญฺจ คาถาโย, เถรา จ เอตฺถ ทฺวาทสาติฯ

6. ฉกฺกนิปาโต

1. อุรุเวฬกสฺสปตฺเถรคาถา

[375]

‘‘ทิสฺวาน ปาฏิหีรานิ, โคตมสฺส ยสสฺสิโน;

น ตาวาหํ ปณิปติํ, อิสฺสามาเนน วญฺจิโตฯ

[376]

‘‘มม สงฺกปฺปมญฺญาย, โจเทสิ นรสารถิ;

ตโต เม อาสิ สํเวโค, อพฺภุโต โลมหํสโนฯ

[377]

‘‘ปุพฺเพ ชฏิลภูตสฺส, ยา เม สิทฺธิ ปริตฺติกา;

ตาหํ ตทา นิรากตฺวา [นิรํกตฺวา (สฺยา. ก.)], ปพฺพชิํ ชินสาสเนฯ

[378]

‘‘ปุพฺเพ ยญฺเญน สนฺตุฏฺโฐ, กามธาตุปุรกฺขโต;

ปจฺฉา ราคญฺจ โทสญฺจ, โมหญฺจาปิ สมูหนิํฯ

[379]

‘‘ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

อิทฺธิมา ปรจิตฺตญฺญู, ทิพฺพโสตญฺจ ปาปุณิํฯ

[380]

‘‘ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;

โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต, สพฺพสํโยชนกฺขโย’’ติฯ

… อุรุเวฬกสฺสโป เถโร…ฯ

2. เตกิจฺฉการิตฺเถรคาถา

[381]

‘‘อติหิตา วีหิ, ขลคตา สาลี;

น จ ลเภ ปิณฺฑํ, กถมหํ กสฺสํฯ

[382]

‘‘พุทฺธมปฺปเมยฺยํ อนุสฺสร ปสนฺโน;

ปีติยา ผุฏสรีโร โหหิสิ สตตมุทคฺโคฯ

[383]

‘‘ธมฺมมปฺปเมยฺยํ อนุสฺสร ปสนฺโน;

ปีติยา ผุฏสรีโร โหหิสิ สตตมุทคฺโคฯ

[384]

‘‘สงฺฆมปฺปเมยฺยํ อนุสฺสร ปสนฺโน;

ปีติยา ผุฏสรีโร โหหิสิ สตตมุทคฺโคฯ

[385]

‘‘อพฺโภกาเส วิหรสิ, สีตา เหมนฺติกา อิมา รตฺโย;

มา สีเตน ปเรโต วิหญฺญิตฺโถ, ปวิส ตฺวํ วิหารํ ผุสิตคฺคฬํฯ

[386]

‘‘ผุสิสฺสํ จตสฺโส อปฺปมญฺญาโย, ตาหิ จ สุขิโต วิหริสฺสํ;

นาหํ สีเตน วิหญฺญิสฺสํ, อนิญฺชิโต วิหรนฺโต’’ติฯ

… เตกิจฺฉการี [เตกิจฺฉกานิ (สี. สฺยา. ปี.)] เถโร…ฯ

3. มหานาคตฺเถรคาถา

[387]

‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;

ปริหายติ สทฺธมฺมา, มจฺโฉ อปฺโปทเก ยถาฯ

[388]

‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;

น วิรูหติ สทฺธมฺเม, เขตฺเต พีชํว ปูติกํฯ

[389]

‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;

อารกา โหติ นิพฺพานา [นิพฺพาณา (สี.)], ธมฺมราชสฺส สาสเนฯ

[390]

‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว อุปลพฺภติ;

น วิหายติ สทฺธมฺมา, มจฺโฉ พวฺโหทเก [พหฺโวทเก (สี.), พโหทเก (สฺยา.)] ยถาฯ

[391]

‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว อุปลพฺภติ;

โส วิรูหติ สทฺธมฺเม, เขตฺเต พีชํว ภทฺทกํฯ

[392]

‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว อุปลพฺภติ;

สนฺติเก โหติ นิพฺพานํ [นิพฺพาณํ (สี.)], ธมฺมราชสฺส สาสเน’’ติฯ

… มหานาโค เถโร…ฯ

4. กุลฺลตฺเถรคาถา

[393]

‘‘กุลฺโล สิวถิกํ คนฺตฺวา, อทฺทส อิตฺถิมุชฺฌิตํ;

อปวิทฺธํ สุสานสฺมิํ, ขชฺชนฺติํ กิมิหี ผุฏํฯ

[394]

‘‘อาตุรํ อสุจิํ ปูติํ, ปสฺส กุลฺล สมุสฺสยํ;

อุคฺฆรนฺตํ ปคฺฆรนฺตํ, พาลานํ อภินนฺทิตํฯ

[395]

‘‘ธมฺมาทาสํ คเหตฺวาน, ญาณทสฺสนปตฺติยา;

ปจฺจเวกฺขิํ อิมํ กายํ, ตุจฺฉํ สนฺตรพาหิรํฯ

[396]

‘‘ยถา อิทํ ตถา เอตํ, ยถา เอตํ ตถา อิทํ;

ยถา อโธ ตถา อุทฺธํ, ยถา อุทฺธํ ตถา อโธฯ

[397]

‘‘ยถา ทิวา ตถา รตฺติํ, ยถา รตฺติํ ตถา ทิวา;

ยถา ปุเร ตถา ปจฺฉา, ยถา ปจฺฉา ตถา ปุเรฯ

[398]

‘‘ปญฺจงฺคิเกน ตุริเยน, น รตี โหติ ตาทิสี;

ยถา เอกคฺคจิตฺตสฺส, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต’’ติฯ

… กุลฺโล เถโร…ฯ

5. มาลุกฺยปุตฺตตฺเถรคาถา

[399]

‘‘มนุชสฺส ปมตฺตจาริโน, ตณฺหา วฑฺฒติ มาลุวา วิย;

โส ปฺลวตี [ปฺลวติ (สี. ปี. ก.), ปริปฺลวติ (สฺยา.)] หุรา หุรํ, ผลมิจฺฉํว วนสฺมิ วานโรฯ

[400]

‘‘ยํ เอสา สหเต [สหติ (ปี. ก.)] ชมฺมี, ตณฺหา โลเก วิสตฺติกา;

โสกา ตสฺส ปวฑฺฒนฺติ, อภิวฏฺฐํว [อภิวุฏฺฐํว (สฺยา.), อภิวฑฺฒํว (ก.)] พีรณํฯ

[401]

‘‘โย เจตํ สหเต [สหติ (ปี. ก.)] ชมฺมิํ, ตณฺหํ โลเก ทุรจฺจยํ;

โสกา ตมฺหา ปปตนฺติ, อุทพินฺทูว โปกฺขราฯ

[402]

‘‘ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;

ตณฺหาย มูลํ ขณถ, อุสีรตฺโถว พีรณํ;

มา โว นฬํว โสโตว, มาโร ภญฺชิ ปุนปฺปุนํฯ

[403]

‘‘กโรถ พุทฺธวจนํ, ขโณ โว มา อุปจฺจคา;

ขณาตีตา หิ โสจนฺติ, นิรยมฺหิ สมปฺปิตาฯ

[404]

‘‘ปมาโท รโช ปมาโท [สพฺพทา (สี. ก.), สุตฺตนิปาตฏฺฐกถายํ อุฏฺฐานสุตฺตวณฺณนา โอโลเกตพฺพา], ปมาทานุปติโต รโช;

อปฺปมาเทน วิชฺชาย, อพฺพเห สลฺลมตฺตโน’’ติฯ

… มาลุกฺยปุตฺโต [มาลุงฺกฺยปุตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)] เถโร…ฯ

6. สปฺปทาสตฺเถรคาถา

[405]

‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ , ยโต ปพฺพชิโต อหํ;

อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ, เจโตสนฺติมนชฺฌคํฯ

[406]

‘‘อลทฺธา จิตฺตสฺเสกคฺคํ, กามราเคน อฏฺฏิโต [อทฺทิโต (สฺยา. สี. อฏฺฐ.), อฑฺฑิโต (ก.)];

พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺโต, วิหารา อุปนิกฺขมิํ [นูปนิกฺขมิํ (สพฺพตฺถ), ทุปนิกฺขมิํ (?)]ฯ

[407]

‘‘สตฺถํ วา อาหริสฺสามิ, โก อตฺโถ ชีวิเตน เม;

กถํ หิ สิกฺขํ ปจฺจกฺขํ, กาลํ กุพฺเพถ มาทิโสฯ

[408]

‘‘ตทาหํ ขุรมาทาย, มญฺจกมฺหิ อุปาวิสิํ;

ปรินีโต ขุโร อาสิ, ธมนิํ เฉตฺตุมตฺตโนฯ

[409]

‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;

อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฏฺฐถฯ

[410]

‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

… สปฺปทาโส เถโร…ฯ

7.กาติยานตฺเถรคาถา

[411]

‘‘อุฏฺเฐหิ นิสีท กาติยาน, มา นิทฺทาพหุโล อหุ ชาครสฺสุ;

มา ตํ อลสํ ปมตฺตพนฺธุ, กูเฏเนว ชินาตุ มจฺจุราชาฯ

[412]

‘‘เสยฺยถาปิ [สยถาปิ (สี. ปี.)] มหาสมุทฺทเวโค, เอวํ ชาติชราติวตฺตเต ตํ;

โส กโรหิ สุทีปมตฺตโน ตฺวํ, น หิ ตาณํ ตว วิชฺชเตว อญฺญํฯ

[413]

‘‘สตฺถา หิ วิเชสิ มคฺคเมตํ, สงฺคา ชาติชราภยา อตีตํ;

ปุพฺพาปรรตฺตมปฺปมตฺโต, อนุยุญฺชสฺสุ ทฬฺหํ กโรหิ โยคํฯ

[414]